De verbindende kracht van een jarige stad

Gouda was jarig en dat hebben we geweten! Na sobere coronajaren kon het weer: samenkomen in alle mogelijke vormen. En dat deden we. Samen vierden we 750 jaar stadsrechten voor ons prachtige Gouda. En alles wat onze stad zo mooi maakt, was aanwezig. We vierden veelkleurigheid, verdraagzaamheid en saamhorigheid.

Die veelkleurigheid, het centrale thema, was overal zichtbaar in de stad en kwam vooral tot leven door de Gouwenaars zelf. Dankzij de inzet van programmamakers, de sponsoren en de honderden vrijwilligers was het feest. In de wijken, op scholen, festivalterreinen, de verzorgingshuizen, met verenigingen en bedrijven: iedereen deed mee.

Want feestvieren is meer dan uitbundige muziek en taart. Feestvieren in Gouda is zorgen dat iedereen mee kan doen. Of je nu van rustige wandelingen of van knallende feesten houdt. Een half jaar lang was er voor ieder wat wils. Georganiseerd voor en door Gouwenaars.

Een ander belangrijk thema ‘Geef Gouda door’ kreeg onverwacht een wel heel mooie vorm. In de finaleweek werd baby Lars geboren in de Korte Akkeren, de 75.000ste inwoner van Gouda. Zoiets valt natuurlijk niet vooraf te bedenken.

In hetzelfde weekend dat Lars geboren is, was er in de stad een finale vol cultuur: verrassend theater, muziek, een projectie uit Japan, de XXL taart en meer. Zelfs de af en toe vallende herfstbuitjes konden de pret niet drukken. Gewapend met regenjassen en paraplu’s ging het feest gewoon door. Een waardige afsluiting van een half jaar vol hoogtepunten en activiteiten, van de koninklijke opening tot pareltjes van projecten die de kracht en veelkleurigheid van Gouda tot leven brachten.

We keken terug en we kijken vooruit om Gouda mooier, inclusiever en duurzamer door te geven. Leunend op onze rijke historie en met aandacht voor de kracht van de stad en de wil om samen te werken. Nagloeiend van de mooie herinneringen aan het feestjaar geven we Gouda door. Daarbij houden we de verbinding die we ervoeren tijdens dit speciale feestjaar vast in de toekomst. Op naar Gouda 800. Geef Gouda door!

Graaf Willem II van Holland noemt in een koopovereenkomst met Duitse kooplieden voor het eerst de naam van een heer van Gouda, Theodoricus de Ghouda, ook bekend als Dirk van der Goude. Waarschijnlijk is de eerste motte (een versterkte omheinde burcht/fortificatie) in het gebied 'Achter de Kerk', ook voor dit jaar gebouwd. Rond deze motte was plaats voor een Markt en stond ook de eerste kerk, de voorloper van de Sint jan en enkele boerderijen.

Het wapen van Gouda met zes sterren dateert van later datum. De heren van der Goude hadden oorspronkelijk een wapen met twee sterren. Jan van der Goude (1375-1411) voerde als wapen een dwarsbalk van zilver met twee gouden sterren.

In 1356 wordt Jan van Blois Heer van Gouda, de bestuurder van die tijd. Aan de molenwerf stond een korenmolen en er was al een eerste Waag. Bij de grote stadsbrand van 1361 brandde de eerste Sint Janskerk af en wordt een deel van de stadspoorten met toren de aanzet voor de bouw van het Kasteel van Gouda aan wat nu de Veerstal heet, in opdracht van Heer Jan van Blois.

Het was de tijd van Philips de Goede, de Hertog van Bourgondië en van de Hoekse- en Kabeljauwse twisten. Jacoba van Beieren was de dochter van graaf Willem VI van Holland en Margaretha van Bourgondië. Al op vijfjarige leeftijd werd ze uitgehuwelijkt aan een Franse prins, Jean van Touraine, een huwelijk dat 10 jaar later voltrokken werd in Den Haag.

Na het overlijden van haar vader erft ze op haar zestiende onder meer grote delen van het huidige Zuid-Holland. Na de dood van haar man trouwt Jacoba verschillende keren, meestal strategisch om haar machtspositie te versterken.

Rond 1466 wordt Erasmus geboren uit een buitenechtelijke relatie van een geestelijke met zijn huishoudster. Hoewel de geboorteplaats waarschijnlijk altijd een twistpunt zal blijven tussen Gouda en Rotterdam, groeiden hij en zijn één jaar oudere broer Pieter, op in Gouda. Erasmus ging naar de Latijnse school op de Markt (waar nu Arti Legi staat) en woonde in het Emmausklooster van Stein (het gebied tussen de wijk Kort Haarlem en Haastrecht) dat in 1549 afbrandde.

Erasmus was geen man voor de strenge regels van het klooster en vertrok om door Europa te gaan reizen, levend van zijn kennis en de werken die hij schreef.

In 1566 vond in Nederland de Beeldenstorm plaats, waar Gouda voor gespaard bleef. In 1572 kwam in Dordrecht de eerste vrije Statenvergadering van de Staten van Holland bij elkaar. De aanwezige steden bevestigden die dag Willem, de Prins van Oranje, in zijn positie als Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Hij werd ook aangewezen als vervanger van de Spaanse Koning Philips de Tweede bij diens afwezigheid, als de Beschermheer van de Nederlanden.

Eigenlijk was dit het prille ontstaan van Nederland als onafhankelijk land en een afwijzing van de Spaanse overheersing van de Nederlanden. Dit vond plaats op dezelfde datum, 19 juli, als de verlening van de stadsrechten aan Gouda driehonderd jaar eerder.

Door de aanwezigheid van klei in de rivieren rondom Gouda ontstond al vroeg een aardewerkindustrie. De industrie was zieltogend in 1617 toen de door het 12-jarig bestand werkloos geworden militair in het Staatsleger, de Engelsman Willem Baernelts, begon met het maken van Goudse pijpen en zo een nieuwe impuls aan de aardewerkindustrie gaf. De pijpen werden wereldberoemd en in 1660 werd zelfs het pijpenmakersgilde opgericht. Toen de houten pijp in zwang raakte verloor de Goudse kleipijp zijn populariteit. Tot ver in de 20e eeuw werden echter in Gouda door Goedewaagen nog pijpen en plateel gemaakt. Nu zijn er nog enkele ambachtelijke pijpenmakers in Gouda, zoals Kees Moerings en Patrick Vermeulen.

In 1702 wordt het Hofje van Jongkind voor alleenstaande dames in gebruik genomen, nu een horecagelegenheid, waar de huisjes te bezoeken zijn. De molens aan de Vest (Roode Leeuw, 1727 en de Korenbloem, 1751) worden herbouwd.

Moreau gaat het orgel in de Sint Jan bouwen, het oude orgel wordt verkocht. Aan de Lange Tiendeweg wordt voor de schutterij de Sint Jorisdoelen gebouwd. Bij de huidige museumhaven wordt alweer de derde Mallegatsluis gegraven/gebouwd. Er wonen al zo'n 20.000 inwoners in Gouda, maar dat aantal fluctueert door de eeuwen heen!

In 1756 wordt de medicus, latere hoogleraar en naamgever van het ziekenhuis, Jan Bleuland aan de Hoge Gouwe geboren. Hij komt in 1838 te overlijden.

Gouda was altijd al een bedrijvige stad, denk aan het maken van (Gouds Kuyt)bier, pijpen, kaas en allerhande andere ambachten. Met de industrialisatie veranderde het beeld en ontstaan industrieën die beeldbepalende Goudse producten gingen ontwikkelen.

Bekende voorbeelden zijn natuurlijk de Goudakaarsen van de Stearinekaarsenfabriek, die in 1858 werd opgericht, nu een chemisch bedrijf met zeer markante destillatietorens, die ver buiten Gouda te zien zijn. Er werden veel wasserijen gevestigd, met name rond de singels om de Goudse binnenstad. De uitgever van woorden- en kinderboeken Van Goor (in 1839) en de Goudse Machinefabriek (1916) worden opgericht.

Pas in de twintigste eeuw breidt Gouda langzaam uit buiten de historische binnenstad en singels. De Korte Akkeren en Kort Haarlem ontstaan in de eerste twintig jaren van de 20e eeuw. Vanaf de jaren vijftig tot negentig worden Oosterwei, Bloemendaal en Goverwelle aangelegd.

In de jaren zestig arriveren de 'gastarbeiders' op uitnodiging van de Nederlandse regering om het door de oorlog ontstane tekort aan arbeidskrachten op te lossen. Er komen veel nieuwe Gouwenaars de stad versterken (inmiddels bijna 130 nationaliteiten), waarvan de Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond de grootste groep vertegenwoordigd. Het aantal inwoners stijgt tot meer dan 70.000.

Al jaren neemt het aantal bezoekers aan Gouda gestaag toe, om in het jaar 2018 het miljoen te overschrijden. Daarvoor is veel werk verzet door de stad, o.a. met het binnenhalen van Landelijke evenementen. Van de eerste editie van The Passion in 2011, de Zandtovenaar in 2012, de landelijke intocht van Sint Nicolaas in 2014 (waarbij de discussie over Zwarte Piet landelijk nieuws werd) tot de doorkomst van de Tour de France in 2015 en Roze Zaterdag in 2018.

Jaarlijks zijn er veel evenementen. Grote Konings- voorheen koninginnedagfeesten en vele muziekfestivals trekken inmiddels duizenden bezoekers. De wekelijks Kaasmarkt van april tot en met augustus, Gouda bij Kaarslicht, de Goudse keramiekdagen, de Singelloop, Zotte Zaterdag rond Erasmus en talloze andere evenementen als het Paasontbijt, dancefestival Riverdale en het SupercooleKidsfeest zorgen voor een levendige stad en een gestage stroom bezoekers van binnen en buiten de stad.